W niniejszym poście chciałabym streścić rekomendacje ICSH (International Council for Standardization in Haematology) dotyczące pobierania krwi do badań krzepnięcia krwi. Co ciekawe – w Ameryce Północnej i Europie oszacowano koszt jednego błędu przedanalitycznego na 200 dolarów, a koszt błędów przedanalitycznych w USA dla szpitala o wielkości 650 łóżek na 1 200 000 dolarów. To bardzo ciekawe przeliczenie, które w sposób namacalny przedstawia problem jaki powodują błędy przedanalityczne.
Liczbę błędów przedanalitycznych można zminimalizować poprzez opracowanie i stosowanie odpowiednich procedur. Ważnym zatem jest szkolenie pracowników odpowiedzialnych za pobieranie materiału biologicznego do badań. Szkolenia powinny być cykliczne – jak wiadomo, wiedza jest ulotna, a zalecenia się zmieniają, trzeba być z nimi na bieżąco. Materiał do badań koagulologicznych należy pobierać, przechowywać i opracowywać zgodnie z poniższymi zasadami.
Transport próbek do badań koagulologicznych
Materiał do badań koagulologicznych – temperatura transportu
- transport powinien odbywać się w zakresie temperatur od 18 do 24°C
- transport próbek w temperaturze lodówki (2-8°C) lub z użyciem lodu może wpłynąć na niektóre wyniki oznaczeń koagulologicznych, niska temperatura może powodować precypitację fibrynogenu, czynnika von Willebdanda i czynnika VIII oraz aktywację czynnika VII i XII i skrócenie czasu APTT i PT
Transport próżniowy
Zgodnie z rekomendacjami – stosowanie próżniowego przesyłu próbek krwi z oddziałów do laboratorium może mieć wpływ na niektóre badania koagulologiczne. Taki rodzaj transportu powoduje aktywację płytek krwi. Dlatego nie zaleca się jego stosowania jeśli z próbek mają być wykonane badania oceniające funkcje płytek krwi. W przypadku innych badań – przede wszystkim należy przeprowadzić własne badania z użyciem odpowiednich urządzeń pomiarowych, dzięki którym laboratorium oceni, czy próżniowe przesyłanie próbek do laboratorium nie ma wpływu na wyniki badań laboratoryjnych.
Skrzep w probówce koagulologicznej
Skrzep znajdujący się w próbce do badań koagulologicznej dyskwalifikuje ją. Badań z takiej próbki nie wykonuje się. Niestety sporym problemem są skrzepy, które nie są widoczne gołym okiem. Są to mikroskprzepy, które podczas przelewania krwi przez diagnostę laboratoryjnego są niezauważalne lub ich spostrzeżenie jest mało możliwe. Dlatego w razie wątpliwości co do uzyskanych wyników należy zachować szczególną ostrożność podczas ich interpretacji.
Wystąpienie skrzepu w probówce prowadzi do:
- zmniejszenia aktywności czynnika II, V, VIII oraz fibrynogenu
- PT i APTT bardzo często są nieoznaczalne
Wystąpienie małych skrzepów prowadzi do:
- Skrócenia czasu APTT – w przypadku wątpliwości co do uzyskanego wyniku, nawet gdy makroskopowo nie znajduje się skrzepów, należy poprosić o ponowne pobranie krwi. Zgodnie z rekomendacjami wartości niższe niż 4 sekundy poniżej dolnej wartości referencyjnej powinny zostać bezwzględnie sprawdzone makroskopowo pod kątem obecności skrzepu.
Wirowanie materiału do badań koagulologicznych
Celem, jaki należy osiągnąć podczas wirowania krwi do badań koaulologicznych jest osiągnięcie osocza ubogopłytkowego. Wartość docelowa poziomu płytek w osoczu to <10 x 109/L.
Wirowanie powinno trwać 15 minut z prędkością 1500 g lub 10 minut z prędkością 1700 g. Producenci probówek do pobierania krwi przedstawiają swoje warunki wirowania – warto się z nimi zapoznać. Zaleca się, by raz na 6-12 miesięcy laboratorium przeprowadzało kontrolę wirowania przez liczenie płytek krwi. Takie sprawdzenie powinno przeprowadzać się nie tylko w sugerowanym przedziale czasowym, ale także przy zakupie nowych wirówek, czy zmianie parametrów wirowania. Temperatura wirowania powinna wynosić: 18-24°C.
W przypadku zamrażania osocza ważne jest, by w osoczu płytek było jak najmniej, gdyż rozmrażanie materiału powoduje pękanie płytek, co skutkuje uwolnieniem składników płytkowych, które mogą spowodować fałszywie niskie wartości czasu APTT i poziomu anty-Xa. Rozmrażanie ma również wpływ na wyniki antykoagulantu tocznia LA. Jeśli osocze ma zostać zamrożone – zaleca się jego dwukrotne odwirowanie. Próbkę pierwotną należy odwirować, osocze odlać do drugiej probówki, odwirować i następnie jeszcze raz przenieść do probówki. Procedurę odciągania osocza należy przeprowadzić ostrożnie, by nie zaciągnąć warstwy komórkowej.
Przechowywanie próbek
Badania dotyczące stabilności czynników krzepnięcia w osoczu są bardzo zróżnicowane. Laboratoria powinny zweryfikować stabilność konkretnych parametrów poprzez wykonanie oznaczeń w czasie. Zgodnie z zaleceniami w przypadku osób leczących się niefrakcjonowaną heparyną zaleca się, by próbka przeznaczona do badań: APTT i aktywność anty-XA była odwirowana w ciągu 1 godziny od pobrania. Badania należy wykonać w czasie 4 godzin od pobrania krwi.
Wpływ hemolizy, ikterii i lipemii na badania koagulologiczne
Hemoliza
- Próbek zhemolizowanych nie wykorzystuje sie do wykonania badania APTT. Według badań czas APTT oznaczony z próbki z hemolizą może być zarówno fałszywie wydłużony, jak i obniżony.
- Hemoliza < 10 g/L nie ma istotnego wpływu na badanie PT/INT.
- W przypadku występowania u pacjenta hemolizy IN VIVO – badania należy wykonać.
Ikteria
Badania dotyczące wpływu ikterii na badania koagulologiczne dały różne wyniki. Jedne zakończyły się wnioskiem, że wpływ jest nieistotny, inne mówiły o niewielkim wpływie. W tym zakresie należy zweryfikować zalecenia producenta. W zaleceniach podaje się, że dla badań APTT i fibrynogen próbki ikteryczne mogą być wykorzystywane.
Lipemia
Obecne w osoczu lipidy powodują rozproszenie światła, a co za tym idzie – mają wpływ na oznaczenie. Zalecenia mówią, że jeśli analizator nie może wykonać określonego badania – wówczas można odwirować próbkę przez 10 minut z prędkością 10 000 g, jednak weryfikacji należy poddać wartości referencyjne dla stosowania takiej procedury postępowania z materiałem biologicznym.
Przechowywanie materiału biologicznego
Stabilność: 24°C przez okres do 3 miesięcy lub -70°C przez co najmniej sześć miesięcy przed wykonaniem testów krzepnięcia. Zalecam jednak do weryfikacji tej stabilności dla poszczególnych badań przez przeczytanie i przeanalizowanie zaleceń producenta odczynników.
Rozmrażanie materiału
Jeśli otrzymamy zamrożony materiał przeznaczony do wykonania badań koagulologicznych nie należy go rozmrażać w nieskończoność. Procedurę rozmrażania należy wykonać w czasie od 4 do 5 minut wykorzystując w tym celu łaźnie wodną zapewniającą temperaturę 37 °C.
Inne wytyczne
Co ciekawe, wytyczne odnoszą się nawet do stosowanej do pobrania krwi igły. Zgodnie z nimi igła powinna mieć rozmiar między 19, a 21G.
Antykoagulant – cytrynian disodowy powinien mieć stężenie 109 mmol/L
Źródła
Treści które mogą Cię zainteresować:
Zastrzeżenie: Treści umieszczone na stronie fremitus.pl służą celom informacyjnym i edukacyjnym. Nie stanowią one porady medycznej, nie zastępują indywidualnej porady medycznej udzielanej przez lekarza. Informacje zawarte na stronie nie mogą być podstawą stawiania diagnozy i leczenia pacjenta – w tym celu należy skontaktować się z lekarzem.