Czym jest wartość krytyczna w laboratorium? Jakie są wartości krytyczne? Co zrobić z wartością krytyczną? Jak informować pacjentów o wartości krytycznej?
Czym jest wartość krytyczna w laboratorium?
Wartość krytyczna, zwana niekiedy wartością alarmową to taka wartość stężenia, czy też aktywności danego analitu, która zagraża zdrowiu lub życiu pacjenta.
Jakie są wartości krytyczne?
Parametry oraz zakres wartości krytycznych jest ustalany indywidualnie przez każde laboratorium. Osobą odpowiedzialną za te czynności jest kierownik laboratorium. Istnieją publikacje i zalecenia, które przedstawiają propozycje tych wartości, jednak w tym przypadku konieczne jest indywidualne podejście. Profile laboratoriów są bardzo zróżnicowane, dlatego też wartość krytyczna w jednej placówce nie musi być alarmowa w innej.
Dla przykładu: stężenie potasu 6,7 mmol/L na oddziale ortopedii jest niepokojące, jednak ta sama wartość na oddziale, gdzie prowadzi się hemodializę nie jest zaskakująca i niebezpieczna dla pacjenta.
Co zrobić z wartością krytyczną?
Postępowanie z wartościami alarmowymi powinno być opisane i przedstawione pracownikom laboratorium. Każdy powinien wiedzieć co robić, gdy otrzyma oznaczenie wskazujące na zagrożenie zdrowia lub życia pacjenta.
Poniżej prezentuję przykładowy kroki postępowania. Nie są one wytycznymi ani zaleceniami.
1.Upewnij się, że nie wystąpił błąd przedanalityczny. Na przykład:
- czy nie ma hemolizy?
- czy nie ma skrzepu?
- czy pobrano krew na odpowiedni antykoagulant?
- czy próbka jest prawidłowo odwirowana?
- czy surowica jest “czysta”, czy nie ma włókien fibryny?
2. Powtórz badanie.
Jeśli od pacjenta pobrano więcej niż jedną próbkę krwi, z której można wykonać dane oznaczenie – powtórz badanie z drugiej próbki. Jeśli jest tylko jedna – powtórz z tej samej. Najlepiej wybrać inny analizator, o ile istnieje taka możliwość. Jeśli masz wątpliwości co do wyniku oznaczenia, możesz np. ponownie odwirować próbkę.
3. Pamiętaj, że musisz mieć pewność co do wyniku oznaczenia.
Jeśli stężenie danego parametru może wskazywać, że popełniony został błąd w fazie przedanalitycznej, którego nie jesteś w stanie zweryfikować, a może mieć on istotny wpływ na pacjenta – skonsultuj się z lekarzem prowadzącym lub osobą pobierającą krew. Konsultacja z lekarzem bardzo często rozwiewa wątpliwości. Zdarza się, że pacjentowi podano kroplówkę np. z glukozą i z tego samego wkłucia pobrano krew. Lekarz na pewno zleci ponowne pobranie krwi, a my będziemy mieli pewność, że nasz wynik jest wiarygodny i zgodny ze stanem klinicznym pacjenta.
4. Oznacz wartość krytyczną na sprawozdaniu z badań.
Może zdarzyć się, że w szeregu opisów badań, liczb i nazw na sprawozdaniu z badań, lekarz przeoczy krytyczną wartość. Dlatego najlepiej jest w jakiś sposób ją oznaczyć. W laboratoriach zazwyczaj stosuje się komentarze do badań. Dzięki nim wynik oznaczenia jest wyróżniony i nie powinien być przeoczony przez osobę, która otrzyma sprawozdanie z badań.
Przykłady komentarzy do wartości krytycznych:
- WARTOŚĆ ALARMOWA!!!
- WARTOŚĆ KRYTYCZNA!!!
- WARTOŚĆ ALARMOWA!!! SKONSULTUJ WYNIK Z LEKARZEM!
- WARTOŚĆ ALARMOWA!!! WSKAZANA KONSULTACJA LEKARSKA!!!
- WARTOŚĆ KRYTYCZNA!!! Wynik sprawdzono.
5. Zgłoś wartość krytyczną
Wartość alarmową należy jak najszybciej zgłosić zleceniodawcy zgodnie z ustaleniami między nim, a laboratorium. Pamiętaj, że od Twojego telefonu może zależeć czyjeś życie! W kryzysowych sytuacjach, gdy nie możesz skontaktować się z pacjentem lub jego lekarzem – istnieje możliwość wezwania policji. Sama kiedyś musiałam to zrobić. Służby mundurowe mają możliwość znalezienia adresu danego obywatela i poinformowania go o konieczności pilnego zgłoszenia się do lekarza.
Jak informować pacjentów o wartości krytycznej?
Informacja dotycząca uzyskania wartości krytycznej powinna być jasna i przejrzysta. W przypadku informowania lekarza lub innego personelu medycznego pamiętaj, aby podać dane identyfikacyjne pacjenta, nazwę badania oraz uzyskaną wartość oznaczenia. Jeśli informujesz pacjenta – zweryfikuj, czy rozmawiasz z upoważnioną osobą, mów spokojnie, wytłumacz, że konsultacja lekarska jest bardzo pilna. Pacjenci bardzo często mówią, że mają umówioną wizytę lekarską za tydzień, dwa tygodnie i wtedy powiedzą o wyniku badania laboratoryjnego lekarzowi. Od Ciebie zależy, czy pacjent uda się do lekarza niezwłocznie. Tłumacz, tłumacz i wyjaśniaj.
Zapisz informacje kogo i kiedy poinformowano o wartości krytycznej.
Wartości krytyczne – zakresy
Zakresy wartości krytycznych są ustalane przez kierownika laboratorium. Najlepiej, gdyby były również konsultowane ze zleceniodawcami. Lekarze na danych oddziałach najlepiej wiedzą jakie wartości zagrażają życiu i zdrowiu ich pacjentów.
W najbliższym czasie pojawią się posty dotyczące wartości krytycznych dla danych parametrów. Zapraszam do odwiedzania strony!
Już dziś możesz przeczytać o wartościach alarmowych profilu lipidowego.
Treści które mogą Cię zainteresować:
Zastrzeżenie: Treści umieszczone na stronie fremitus.pl służą celom informacyjnym i edukacyjnym. Nie stanowią one porady medycznej, nie zastępują indywidualnej porady medycznej udzielanej przez lekarza. Informacje zawarte na stronie nie mogą być podstawą stawiania diagnozy i leczenia pacjenta – w tym celu należy skontaktować się z lekarzem.